Η δομική κρίση στις ΗΠΑ συντελείται παράλληλα με τη μεγάλη άνοδο της ευρασιατικής Ανατολής. Πρόκειται για μια αχανή περιοχή που συγκεντρώνει το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού και σχεδόν το 40% της παγκόσμιας οικονομίας. Επίσης το 50% του παγκόσμιου εμπορίου διέρχεται από τον Ινδικό και τον Ειρηνικό. Η μετατόπιση της παγκόσμιας οικονομίας προς την Ανατολή συνιστά πλέον μια αδήριτη πραγματικότητα.

Τα πραγματικά αίτια του φαινομένου οφείλονται στον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης στη μετά-σοβιετική εποχή και στα μέσα που χρησιμοποίησαν οι Δυτικές κυβερνήσεις για να αντιμετωπίσουν τις νέες καταστάσεις. Η εμβρυακή φάση της παγκοσμιοποίησης ξεκίνησε από τους Νίξον-Κίσινγκερ με το «άνοιγμα» που έκαναν στην Κίνα. Ο Πρόεδρος Ρήγκαν είναι ο θεμελιωτής του Νεοφιλελεύθερου Μοντέλου, το οποίο στόχευε στην υπέρβαση του μακροχρόνιου προβλήματος του στασιμοπληθωρισμού, με την ανασυγκρότηση της πλευράς της «προσφοράς» στην οικονομία.

Η παγκοσμιοποίηση έλαβε σάρκα και οστά μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Έκτοτε, και με βάση το Νεοφιλελεύθερο Μοντέλο, η παγκοσμιοποίηση εξελίχθηκε χωρίς κανόνες και χωρίς σχεδιασμό εκ μέρους της Δύσης, και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Τον κυρίαρχο ρόλο στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης είχαν και έχουν οι περίπου 3.500 μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν κύκλους εργασιών που υπερβαίνουν τα ΑΕΠ των περισσότερων χωρών του πλανήτη.

Τα θετικά αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης ήταν:

1. η ταχεία και σημαντική οικονομική ανάπτυξη σε χώρες του Τρίτου κόσμου,
2. η δημιουργία μεσαίων τάξεων στις χώρες αυτές που αριθμούν πλέον πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια πολιτών, και
3. κυριότερο, η μεταφορά υψηλού επιπέδου τεχνολογίας στις χώρες αυτές.

Τα αρνητικά αποτελέσματα ήταν:

1. η σημαντική υποβάθμιση της μεσαίας τάξης στις Δυτικές κοινωνίες και η καθίζηση των μισθών,
2. η απώλεια ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος σε καίριους τομείς οικονομικών δραστηριοτήτων στις δυτικές οικονομίες, και
3. η απώλεια σοβαρών φορολογικών εσόδων διότι οι πολυεθνικές εταιρίες είχαν πολλούς τρόπους για να επιτυγχάνουν την φοροδιαφυγή.

Οι ανισορροπίες που έχουν προκύψει μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας έχουν λάβει τα εξής χαρακτηριστικά:

1. Οι Αμερικανοί αγοράζουν φθηνά βιομηχανικά προϊόντα από την Κίνα που χρηματοδοτούνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες που δανείζονται από την Κίνα.
2. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χάσει την ικανότητά τους να παράγουν αποτελεσματικά, γεγονός που συνέβαλε στη δεινή θέση του κατώτερου 60% του εργατικού δυναμικού, ενώ έχουν αναπτύξει μια γεωπολιτικά απειλητική εξάρτηση από βιομηχανικά προϊόντα από την Κίνα.
3. Η Κίνα έχει αναπτύξει μια υπερβολική εξάρτηση από τις αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων και άλλων περιουσιακών στοιχείων της αμερικανικής κεφαλαιαγοράς.

Με άλλα λόγια, ως αποτέλεσμα αυτών των υπερβολών, οι ΗΠΑ έχουν γίνει ο κυρίαρχος καταναλωτής και δανειολήπτης στον κόσμο, χτίζοντας έτσι τις εξαρτήσεις των ξένων από την πώληση των αγαθών τους στους καταναλωτές των ΗΠΑ και από τις αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων και άλλων αμερικανικών επενδύσεων. Και η Κίνα έχει γίνει ο κυρίαρχος κατασκευαστής και δανειστής στον κόσμο, δημιουργώντας έτσι εξαρτήσεις από τις εξαγωγές και τις επενδύσεις σε άλλες αγορές.

Αυτή είναι μια μη βιώσιμη ανισορροπία που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πρέπει να τελειώσει. Τι πρέπει να γίνει για αυτήν την κατάσταση;

Οι ΗΠΑ πρέπει:

1. Να μειώσουν το εμπορικό και το δημοσιονομικό έλλειμμα,
2. Να αυξήσουν τη μεταποίηση,
3. Να μειώσουν την κατανάλωση,
4. Να μειώσουν το βάρος του χρέους τους.

Η Κίνα πρέπει:

1. Να μειώσει το πλεόνασμα,
2. Να μειώσει την βιομηχανική παραγωγή,
3. Να αυξήσει την κατανάλωση,
4. Να μειώσει το βάρος του χρέους της.

Η κυβέρνηση Μπάϊντεν, η οποία είχε μελετήσει τον Θουκυδίδη, είχε σχεδιάσει όλες τις ενέργειες που απαιτούνται για την τιθάσευση μιας ανερχόμενης ηγετικής δύναμης. Ο Πρόεδρος Τράμπ φαίνεται ότι επιλέγει τον ελεγχόμενο «εμπορικό πόλεμο», ο οποίος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, με βάση τους αλλεπάλληλους δασμούς και από τις δύο πλευρές.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους και οι δύο πλευρές μπορούν να σχεδιάσουν μια αποτελεσματική επανεξισορρόπηση. Η ευχή όλων είναι αυτή η επανεξισορρόπηση να συμβεί με ομαλό τρόπο.
Προκύπτουν τρία σημαντικά ερωτήματα:

1. Θα συνεργαστούν καλά οι δύο πλευρές για να σχεδιάσουν μεγάλες μειώσεις σε αυτές τις ανισορροπίες, ώστε να πραγματοποιηθούν με τον λιγότερο ενοχλητικό τρόπο,
2. πώς θα εφαρμοστεί μια συμφωνία, και
3. θα τηρηθεί αυτή η συμφωνία;

 

Άρθρο του Μιλτιάδη Νεκτάριου, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς
Πηγή: Μεταρρύθμιση