Πριν από λίγες ημέρες, ο διευθύνων σύμβουλος της πετρελαιοβιομηχανίας BP Μάρεϊ Άουκινκλος ανακοίνωσε ότι η εταιρεία του αλλάζει στρατηγική, παύει να δίνει μεγάλη έμφαση στην “πράσινη” μετάβαση και θα στραφεί ξανά σε αυτό που ξέρει να κάνει καλά: να βγάζει από το υπέδαφος και να πουλάει πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Οι επενδύσεις της εταιρείας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα μειωθούν κατά 70%.
Αυτή η είδηση είναι μια καλή υπενθύμιση ότι στον αγώνα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ένα θέμα περίπλοκο και γκρίζο, με πολλά ναι μεν αλλά και μεγάλο βαθμό πολυπλοκότητας, υπάρχουν εντούτοις και μερικά ξεκάθαρα δεδομένα, όπως για παράδειγμα το ότι η ιστορία αυτή έχει και κάποιους κακούς. Και οι κακοί αυτοί, διαχρονικά, είναι οι πετρελαιοβιομηχανίες.
Η βιομηχανία των ορυκτών καυσίμων γνώριζε από τη δεκαετία του ’70 κιόλας ότι τα κατά τα άλλα θαυματουργά προϊόντα τους, πέρα από το να προσφέρουν φτηνή ενέργεια στον ανθρώπινο πολιτισμό, προκαλούν και μεγάλες και δαπανηρές “εξωτερικότητες”. Ήξεραν καλά αυτό που ξέρουμε όλοι τώρα, ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την καύση των ορυκτών καυσίμων προκαλεί αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Τα μοντέλα τους προέβλεπαν τις συνέπειες που θα έρθουν στο μέλλον με αρκετή ακρίβεια, όπως αποδεικύεται.
Ήξεραν. Και είχαν όλες μια επιλογή. Να συνεχίσουν σα να μην τρέχει τίποτε, αγνοώντας ή και κρύβοντας αυτή την αλήθεια, ή να συμμετάσχουν στην εξεύρεση μιας λύσης. Όλες έκαναν την ίδια επιλογή -την πρώτη. Για δεκαετίες χρηματοδοτούσαν ψευδοεπιστημονικές έρευνες για να διασπείρουν την αμφιβολία και να τροφοδοτήσουν την παραπληροφόρηση για την κλιματική αλλαγή και, όταν πια αυτό δεν ήταν πια δυνατό, άρχισαν να επενδύουν ποταμούς χρημάτων σε λόμπινγκ πολιτικών σε όλες τις χώρες του κόσμου για να επιβραδύνουν κάθε προσπάθεια απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και, ταυτόχρονα, σε γιγάντιες διαφημιστικές καμπάνιες στις οποίες αναδεικνύουν “πράσινες” υπαρκτές ή ανύπαρκτες πρωτοβουλίες, το επονομαζόμενο “greenwashing”.

Η BP ήταν η αρχιέρεια του “greenwashing” (από μια δικιά της καμπάνια βγήκε ο όρος “ανθρακικό αποτύπωμα”, που μεταφέρει την ευθύνη για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον κάθε πολίτη ξεχωριστά), αλλά δεν ήταν η μόνη, ούτε η πιο μεγάλη. Αξίζει να θυμόμαστε ότι “πετρελαιοβιομηχανίες” δεν είναι μόνο οι διάσημες ιδιωτικές εταιρείες από τις ΗΠΑ ή την Ευρώπη, αλλά και οι ακόμα πιο μεγάλες κρατικές βιομηχανίες από χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, η Βενεζουέλα, η Μαλαισία ή η Νορβηγία. Όλες αυτές, άλλες πιο κραυγαλέα, άλλες πιο μουλωχτά, ακολούθησαν την ίδια στρατηγική: μια λυσσαλέα μάχη για να εξορύξουν και να πουλήσουν όσο περισσότερα ορυκτά καύσιμα προλαβαίνουν.
Για πολύ καιρό εδώ και περίπου δέκα χρόνια, η προσπάθειά τους είχε γίνει δυσκολότερη. Γιατί ο κόσμος είχε καταλάβει. Οι εξωτερικότητες έχουν γίνει πια τόσο μεγάλες, που το κόστος το νιώθουμε όλες και όλοι, στις πόλεις, τα χωριά και τις τσέπες μας. Αυτό που έκαναν ήταν πια εξόφθαλμο. Τους είχαμε πάρει χαμπάρι. Γι’ αυτό είχανε λίγο λουφάξει. Εξακολουθούσαν λυσσαλέα το λόμπινγκ, αλλά πιο κρυφά. Εξακολουθούσαν να επενδύουν στο greenwashing, αλλά λιγότερο φωνακλάδικα, για να αποφύγουν λίγο από το δικαιολογημένο κράξιμο. Αλλά τώρα, αυτό αλλάζει.

Είναι πολύ αποκαλυπτικό το πώς και πόσοι, μετά την επανεκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, και την εκρηκτική επανεισαγωγή της χυδαιότητας ως κυρίαρχης πολιτικής γλώσσας σε πολλές χώρες της Δύσης, βγήκαν στην επιφάνεια, σαν σαλιγκάρια μετά τη βροχή. Ξαφνικά εταιρείες ορυκτών καυσίμων αρχίζουν να παίρνουν πίσω υποσχέσεις για “στόχους” και “πράσινη μετάβαση”. Σταματάνε να ντρέπονται να ανακοινώνουν μεγάλα πρότζεκτ για περισσότερες έρευνες, περισσότερες γεωτρήσεις, περισσότερη εξόρυξη περισσότερων κοιτασμάτων. Θεωρούν ότι το αφήγημα “γύρισε”, και έτσι τύποι όπως ο CEO της BP βγαίνουν και ανακοινώνουν αυτά που θέλουν πραγματικά να πουν στους μετόχους τους, χωρίς να ντρέπονται ή να φοβούνται την αντίδραση στο πεδίο του δημόσιου διαλόγου. Και, ταυτόχρονα, αποθρασύνονται και σε ένα άλλο επίπεδο.

Πριν από λίγες εβδομάδες, ένα δικαστήριο στις ΗΠΑ καταδίκασε την περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace και της επέβαλε ένα ιλιγγιώδες πρόστιμο. Τη μήνυση την είχε κάνει η εταιρεία Energy Transfer, η οποία είχε αναλάβει να φτιάξει έναν γιγάντιο αγωγό φυσικού αερίου που θα διέσχιζε ευάλωτα οικοσυστήματα και ιερές για τους γηγενείς εκτάσεις. Η Greenpeace συμμετείχε στις δυναμικές κινητοποιήσεις κατά της κατασκευής του αγωγού, και η εταιρεία τη μήνυσε, ζητώντας αποζημίωση για οικονομική βλάβη. Η εξαιρετικά προβληματική δίκη (7 στους 11 ενόρκους εργάζονταν σε επιχειρήσεις ορυκτών καυσίμων) κατέληξε σε μια απίστευτη ποινή: πρόστιμο $667 εκατομμυρίων δολαρίων. Ένα ιλιγγιώδες ποσό που, βεβαίως, δεν πρόκειται να σταθεί σε δεύτερο βαθμό, αλλά περνάει ένα αναμφισβήτητο μήνυμα: ότι πετρελαιοβιομηχανίες και (σε κάποιες περιπτώσεις) κράτη θα εκμεταλλευτούν τη συγκυρία για να στραφούν ενάντια σε κάθε φωνή αντίδρασης, με μεγαλύτερη δριμύτητα και θράσος από ό,τι στο παρελθόν. Αυτό είναι ακόμα πιο επικίνδυνο από τις αντιπεριβαλλοντικές πολιτικές του Τραμπ -το διακύβευμα είναι κι άλλα μεγάλα κράτη να θέσουν τους θεσμούς τους στην υπηρεσία του θύτη.

Εδώ αξίζει να επισημάνουμε το εξής: οι ελληνικές εταιρείες ορυκτών καυσίμων είναι αλλιώτικου τύπου. Δεν κάνουν την ίδια δουλειά με τις ξένες. Εισάγουν, μεταποιούν και εξάγουν προϊόντα πετρελαίου αλλά δεν τα παράγουν οι ίδιες. Και, αν και, όπως οι ξένες, και greenwashing κάνουν, και λόμπινγκ στις κυβερνήσεις για προνόμια και προστασίες, διαφέρουν και με έναν άλλο, πολύ σημαντικό τρόπο. Αντίθετα με τις ξένες, επενδύουν εδώ και πολλά χρόνια μεγάλα ποσά σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Μεγάλο μέρος των επενδύσεων σε φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα στην Ελλάδα έχουν γίνει από προϋπάρχουσες εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Αντίθετα, μόλις το 1% των επενδύσεων σε καθαρές μορφές ενέργειας στον κόσμο έχουν γίνει από εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Στη χώρα μας, επίσης, η δικαιοσύνη και οι θεσμοί δεν έχουν στραφεί ακόμα ενάντια του περιβαλλοντικού κινήματος με τέτοιο τρόπο, ενώ το ίδιο το ανώτατο δικαστήριο που έχουμε (το ΣτΕ) εδώ και δεκαετίες υπηρετεί σχεδόν ακτιβιστικά υπέρ του περιβάλλοντος.
Εντούτοις, οι συνέπειες της φαινομενικής και ανεμπόδιστης αποχαλίνωσης των μεγάλων πετρελαιοβιομηχανιών του κόσμου δεν θα περιοριστούν στις χώρες τους. Τις ζούμε όλες και όλοι, ακόμα κι αν στις δικές μας χώρες κάνουμε κάποια πράγματα πιο σωστά. Το ότι οι Άουκινκλος του κόσμου απελευθερώνονται πρέπει να μας τρομάζει αλλά και να μας υπενθυμίζει εμφατικά, ποιοι είναι οι κακοί της υπόθεσης. 

Θοδωρής Γεωργακόπουλος 12.04.2025
Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Περισσότερες πληροφορίες

Στις 20 Μαρτίου 2025, δικαστήριο της Βόρειας Ντακότα έκρινε την Greenpeace υπεύθυνη για συκοφαντική δυσφήμιση και την υποχρέωσε να καταβάλει αποζημίωση ύψους 660 εκατομμυρίων δολαρίων στην Energy Transfer . Η Greenpeace ανακοίνωσε την πρόθεσή της να ασκήσει έφεση, υποστηρίζοντας ότι η αγωγή αποτελεί προσπάθεια φίμωσης της ελευθερίας του λόγου και της ειρηνικής διαμαρτυρίας .​
https://www.lifo.gr/now/perivallon/i-greenpeace-katadikastike-na-plirosei-660-ekat-gia-dysfimisi-etaireias-petrelaioy
https://www.greenpeace.org/greece/issues/klima/57620/diki-gia-tin-agogi-slapp-i-greenpeace-kaleitai-na-katavalei-apozimiosi-660-ekat-dolarion-stin-energy-transfer/

Σε απάντηση, η διεθνής Greenpeace κατέθεσε αγωγή κατά της Energy Transfer σε ολλανδικό δικαστήριο, επικαλούμενη την πρώτη εφαρμογή της Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά των αγωγών SLAPP (Strategic Lawsuits Against Public Participation). Η Greenpeace επιδιώκει να ανακτήσει τις ζημιές και τα έξοδα που υπέστη λόγω των αγωγών της Energy Transfer.
https://www.greenpeace.org/greece/issues/perivallon/54846/
https://www.economistas.gr/green/69236_greenpeace-katathetei-agogi-enantion-tis-energy-transfer-stin-proti-hrisi-tis
https://www.liberal.gr/diethni-themata/greenpeace-dikazetai-katigoroymeni-apo-tin-energy-transfer-gia-ypokinisi-bias-kai
https://www.naftemporiki.gr/green/climate/1935187/i-greenpeace-kaleitai-na-plirosei-ekatommyria-gia-tis-diamartyries-gia-ton-agogo-tis-ntakota/