Η 15η Αυγούστου είναι χαραγμένη βαθιά στην θρησκευτική και ιστορική μνήμη του λαού μας. Από θρησκευτικής πλευράς γιορτάζεται η Κοίμηση της Θεοτόκου, μια από τις σημαντικότερες στιγμές της Χριστιανοσύνης, μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας και τιμάται σε όλο τον ελλαδικό χώρο με μεγαλοπρέπεια, λαμπρότητα και ευλάβεια. Το μέγα προσκύνημα κάθε χρόνο γίνεται στην Τήνο, στον μεγαλοπρεπή Ι. Ν. Ευαγγελίστριας, η ανέγερση του οποίου αποτελεί το πρώτο μεγάλο αρχιτεκτονικό έργο με την σύσταση του Ελληνικού Κράτους.
Και εδώ έρχεται να «κουμπώσει» η ιστορική μνήμη καθώς, τον δεκαπενταύγουστο του 1940 στην Τήνο, συνέβη ο τορπιλισμός του εύδρομου “Έλλη”, που βρισκόταν εκεί προκειμένου να συμμετάσχει στους εορτασμούς. Λίγη ώρα πριν από τη λιτανεία της Εικόνας της Μεγαλόχαρης κι ενώ στην παραλία υπήρχε πολύς κόσμος, στις 8:25 το πρωί, υποβρύχιο έπληξε με τορπίλη το ελληνικό πολεμικό πλοίο στο μηχανοστάσιο και τις δεξαμενές πετρελαίου. Μία ώρα αργότερα, το “Έλλη” βυθίστηκε, παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του πληρώματος.

Το γεγονός συντάραξε όπως ήταν αναμενόμενο το πανελλήνιο. Από την πρώτη στιγμή η ελληνική κοινή γνώμη δεν είχε καμία αμφιβολία για την εθνικότητα του υποβρυχίου. Οι υποψίες, που αργότερα επιβεβαιώθηκαν, στραφήκαν προς την φασιστική Ιταλία, η οποία εκείνη την περίοδο είχε επιλέξει την στρατηγική της όξυνσης, συντηρώντας τη φημολογία περί παραβίασης της ουδετερότητας της Χώρας μας, προς όφελος της Βρετανίας.

Όμως λίγοι γνωρίζουν ότι την ίδια μέρα και από τον συνήθη ύποπτο (Ιταλία), παραλίγο να έχουμε μία ακόμη ναυτική τραγωδία…..

Το “Φρίντων” της «Ατμοπλοΐας Ιγγλέση» υπήρξε ένα από τα ομορφότερα ακτοπλοϊκά πλοία του μεσοπολέμου. Είχε ναυπηγηθεί 1903 ως «Kilkenny» σε ναυπηγεία της Γλασκόβης και αρχικά ταξίδεψε στη γραμμή Λίβερπουλ-Δουβλίνου. Ήταν ένα μονοπρόπελο ατμόπλοιο με ολική χωρητικότητα 1.419 κόρους, μήκος 82,3 μ, πλάτος 11 μ. και ανέπτυσσε ταχύτητα 14 κόμβων.

Στο Ρέθυμνο η συνέχεια…

Στα βόρεια παράλια της Κρήτης, μπροστά στο απέραντο Κρητικό πέλαγος, τριάντα οχτώ χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο προς το Ηράκλειο, στον όρμο Μπαλή, βρίσκεται ένα από τα σημαντικά προσκυνήματα της Κρήτης, η Παναγία η Χαρακιανή (Παναγιά του Χάρακα). Η ιστορία λέει ότι ανήκε, με ακόμα δύο μοναστηριακούς τόπους, στη μεγάλη οικογένεια των Καλλέργων, το οικόσημο της οποίας σώζεται στη δυτική όψη του ναού.

Να σημειωθεί εδώ, πως η Παναγιά του Χάρακα, [χάρακας: (κρητική διάλεκτος) μεγάλος βράχος, συνήθως με κοφτερά βράχια] εκείνα τα χρόνια δεν βρισκόταν πάνω στον Βόρειο Οδικό Άξονα (Ε75) και οι χωρικοί, προσκυνητές και πιστοί, έπρεπε να περπατήσουν ώρες για να φτάσουν στο μικρό ναό για τον εορτασμό της Παναγίας. Συνήθως πήγαιναν από τις προηγούμενες μέρες και κατασκήνωναν στην γύρω περιοχή.

Δεκαπενταύγουστος του 1940. Το πρωί έγινε η Δοξολογία και στην συνέχεια ξεκίνησαν οι προετοιμασίες για το μεγάλο πανηγύρι της “Παναγιάς του Χάρακα” που σύμφωνα με το έθιμο κρατούσε μέχρι αργά.

Στις 6:00 το απόγευμα κι ενώ το γλέντι συνεχιζόταν, δυο μοναχοί διάβηκαν το κατώφλι του ναού κάνοντας τον σταυρό τους και ετοιμάστηκαν να ψάλουν τον εσπερινό.

Όμως λίγα λεπτά αργότερα ακούστηκαν επαναλαμβανόμενοι εκκωφαντικοί θόρυβοι. Ο τόπος έμοιαζε να τρέμει. Όλοι γυρίσαν έντρομοι προς την μεριά της θάλασσας. Αυτό που αντίκρισαν από ψηλά τους έκανε να παγώσουν. Είδαν την θάλασσα αφρισμένη, ένα ατμόπλοιο να κάνει ελιγμούς και δύο αεροπλάνα να απομακρύνονται. Η απορία και τα ερωτηματικά που τους γεννηθήκαν θα έμεναν αναπάντητα προς ώρας, καθώς το πλοίο συνέχιζε το ταξίδι του με κατεύθυνση προς το Ηράκλειο.

Η δεύτερη επίθεση…

Τα άσχημα μαντάτα θα έφταναν την επόμενη μέρα. Το ατμόπλοιο που βρισκόταν ανοικτά του όρμου Μπαλή, σε απόσταση 2 ν.μ. από την ακτή και που την προηγουμένη είχε δεχτεί αεροπορική επίθεση από δυο ιταλικά -όπως διαπιστώθηκε- βομβαρδιστικά, ήταν το επιβατηγό “Φρίντων” και εκτελούσε την γραμμή Πειραιάς-Χανιά-Ηράκλειο-Πειραιάς. Χάρις στην ψυχραιμία του πλοιάρχου του Γιώργου Βέη (βετεράνου του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου), ο οποίος έκανε τους κατάλληλους ελιγμούς, το πλοίο σώθηκε. Το σήμα κινδύνου που εξέπεμψε, το «έπιασε» το αντιτορπιλικό “Ψαρά” που έσπευσε ολοταχώς προς βοήθεια αλλά και το βρετανικό αντιτορπιλικό “Greyhount” Η05 που έπλεε στο Αιγαίο και το οποίο αμέσως έστειλε σήμα στο Βρετανικό Ναυαρχείο. Το σήμα αυτό, έχει καταγράφει στα βρετανικά αρχεία με ώρα: 16:23 ώρα Γκρήνουιτς. (18:23 ώρα Ελλάδος).

Όπως ήταν αναμενόμενο, το γεγονός, ο βομβαρδισμός δηλαδή του πλοίου έξω από το Μπαλή, πέρασε στα «ψιλά» των εφημερίδων. Ασφαλώς η κοινή γνώμη είχε συγκλονιστεί από τον τορπιλισμό του “Έλλη”. Αλλά είναι πολύ εύκολο να αντιληφθεί κάποιος ότι αν οι ιταλικές βόμβες έβρισκαν στόχο τους και κτυπούσαν “Φρίντων” θα μιλούσαμε για μια τεραστία τραγωδία με δεκάδες νεκρούς και πνιγμένους.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ, ότι για το αίσιο τέλος αυτού του σοβαρού περιστατικού, είχε εκφραστεί επίσημα, προς τον πλοίαρχο Βέη, η ευαρέσκεια του Αμβρόσιου Τζίφου τότε Υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας.

Δύο μέρες μετά, στις 17/8, στην σαββατιάτικη έκδοση της εφημερίδας ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ (φ. 2826) και σε τηλεγραφήματα-ανταποκρίσεις από διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες διαβάζουμε:

“Οι Τάϊμς της Νέας Υόρκης εἰς ἄρθρον «Νέφη ὑπεράνω τῆς Ἑλλάδος» σχολιάζουν δυσμενέστατα διὰ τὴν Ἰταλίαν τόν τορπιλλισμὸν τῆς Ἕλλης” καὶ τὸν βομβαρδισμόν τοῦ “Φρίντων”, πράξεις τὰς ὁποίας χαρακτηρίζουν ὡς ἀξιοθρήνητον κατάντημα Κράτους τὸ ὁποῖον ἡγεῖτο τοῦ Καθολικισμοῦ. Τὸ “Νταίηλυ Μαίηλ” λέγει ὅτι αἱ πράξεις αὐταὶ ἀποδεικνύουν ποία τύχη ἀναμένει τὰ μικρὰ Κράτη ἐὰν τυχὸν καταστῇ κυρίαρχος τῆς Μεσογείου ἡ Ἰταλία…”

Μια ανάγλυφη εικόνα για το τι επικράτησε στο “Φρίντων” κατά τον βομβαρδισμό του, μας δίνει ο Ιάκωβος Βαγιάκης, στο άρθρο του: «Η αεροπορική επίθεση στο ακτοπλοϊκό Φρίντων» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Περίπλους” (τευχ.73 – 10/2010). Ο συντάκτης, είχε ταξιδέψει με την οικογένειά του από τα Χανιά για Πειραιά στο αμέσως επόμενο ταξίδι του “Φρίντων” κι όπως θυμάται:

«Επιβιβαστήκαμε και μέχρι να αναχωρήσουμε και να ταχτοποιηθούμε πήγαμε στο σαλόνι. Εκεί είδαμε ότι όλα τα κρύσταλλα της τζαμαρίας του σαλονιού ήταν ραγισμένα. Ρωτήσαμε ένα καμαρότο το γιατί και πήραμε την απάντηση: “μα καλά δεν ακούσατε τι συνέβη στο προηγούμενό μας ταξίδι;” και στην απορία μας συμπλήρωσε, “οι βόμβες έπεφταν γύρω μας σαν βροχή και τα αέρια των εκρήξεων έκαναν αυτές τις ζημιές”».

Διαβάστε όλο το άρθρο στο navalhistory.gr