Αccess and Area Denial

Υπάρχουν πολύ λίγες νέες καταστάσεις στις στρατιωτικές Ελληνικές υποθέσεις και αυτό είναι ευκρινές παρακολουθώντας μήνες, χρόνια τώρα τις προσπάθειες του Πολεμικού Ναυτικού να επιβιώσει αυτής της καταθλιπτικής απομοίωσης υποδομών, υλικού, προσωπικού και υποστηρικτικών δυνατοτήτων διοικητικής μέριμνας. Η προσοχή είναι στραμμένη σχεδόν αποκλειστικά στην απόκτηση όπως θα έλεγε ο Μahan κύριων μονάδων (capital ships) όποιο τύπο πλοίου η ηγεσία του Π.Ν. επιθυμεί να χαρακτηρίσει σαν capital ship.

Για το θέμα αυτό έχουν χυθεί τόνοι μελάνης, έχουν γραφεί άπειρα κείμενα – άρθρα έχοντας ξεχάσει παλαιότερες σοφές εμπειρίες και έχοντας καθυστερήσει τραγικά την υλοποίηση μικρών εξοπλιστικών προγραμμάτων μεγάλης όμως αξίας – σημασίας για την άμυνα μας, ενώ την ίδια στιγμή έχουμε απέναντι μας ένα αντίπαλο που φαίνεται να μελετά συστηματικά το παρελθόν αντλώντας μαθήματα για εφαρμογή στο μέλλον.

Η διαδικασία της εκ νέου ανακάλυψης είναι βέβαιο ότι σπαταλά προσπάθειες και χρόνο ενώ στην άλλη πλευρά του λόφου το διάστημα από την σύλληψη στην πράξη έχει περιοριστεί σημαντικά.

Έτσι με εξέπληξε αγαπητός φίλος και συνοδοιπόρος, μη ενεργός πολιτικός όταν πριν από αρκετό καιρό με ρώτησε “μήπως υπάρχουν και άλλοι τρόποι να υπερασπίσουμε τα νησιά μας και τις θάλασσες μας προβάλλοντας ταυτόχρονα και τις δυνατότητες της χώρας για μια ενεργό αποτροπή..?”

Την ίδια εποχή δημοσιεύτηκε στην χειμαζόμενη Ναυτική Επιθεώρηση ένα άρθρο – από τα λίγα τεχνικά /επιχειρησιακά που εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια – του Πλωτάρχη Περικλή Σταμπουλή με τίτλο “Aντιπρόσβαση/ Απαγόρευση Περιοχής (Anti Access /Area Denial – A2/AD) και υπότιτλο “Νέες όψεις των Ναυτικών Επιχειρήσεων”.

Αυτά τα δύο ερεθίσματα με έκαναν να ασχοληθώ και να διερευνήσω νέες προσεγγίσεις στην στρατηγική Άμυνας της χώρας ιδίως στην περιοχή του Αν. Αιγαίου, του Αρχιπελάγους γενικότερα, ανατρέχοντας σε κείμενα – αναφορές των κλασικών της Ναυτικής Στρατηγικής (Alfred Thayer Mahan 1840 – 1914 & Julian Corbett 1854 – 1922) νεώτερων (Holmes & Tangredi) και Ελλήνων ειδικών.

Δύο λόγια για την Στρατηγική

Η στρατηγική με απλά λόγια έχει να κάνει με το πώς κάποιος μπορεί να παρατάξει περιορισμένους πόρους σε χώρο και χρόνο για να επιτύχει τους στόχους του έναντι ενός αντιπάλου (*). Τα βασικά στοιχεία είναι ο ορθολογισμός (η ύπαρξη πολιτικών στόχων και ένα σχέδιο για την επίτευξή τους) και η αλληλεπίδραση με έναν αντίπαλο που επιδιώκει, τουλάχιστον, να επιτύχει διαφορετικούς στόχους—αν όχι να εμποδίσει την ικανότητα κάποιου να επιτύχει τους δικούς του. Αναπτύσσει κανείς μια στρατηγική ενάντια σε έναν συγκεκριμένο αντίπαλο άρα μια ορθή και καθαρή αξιολόγηση των σχετικών δυνατών σημείων και αδυναμιών ενός αντιπάλου είναι θεμελιώδης για κάθε επιτυχημένη στρατηγική. Για το άμεσο μέλλον, η ανάπτυξη μιας στρατηγικής (κατά την γνώμη μας υφίσταται σήμερα ένα έλλειμμα στρατηγικής και μάλιστα υψηλής στρατηγικής) για τον ανταγωνισμό με την Τουρκία είναι λογικό να έχει την υψηλότερη προτεραιότητα ή ακόμη καλύτερα να είναι η μοναδική προτεραιότητα. Οποιαδήποτε στρατηγική απέναντι στην Τουρκία στο αρχιπέλαγος και πέρα από αυτό θα είναι, εξ ορισμού, μια θαλάσσια στρατηγική.

Μια θαλάσσια στρατηγική θα πρέπει να επιδιώκει να μετατρέψει τη γεωγραφία προς όφελος των Ελληνικών επιδιώξεων – συμφερόντων χρησιμοποιώντας τη γεωγραφία του Αν. Αιγαίου από Σαμοθράκη μέχρι Καστελόριζο και Κύπρο για να περιορίσει την πρόσβαση της Τουρκίας στο Αιγαίο και γενικότερα στην ανοιχτή θάλασσα σε περίπτωση κρίσης ή πολέμου ελέγχοντας τις προσβάσεις – εξόδους του Τ.Ν. από τους Ναυστάθμους και τα λιμάνια φιλοξενίας του.

Η τρέχουσα κατάσταση για την αντιμετώπιση του τουρκικού αναθεωρητισμού – επεκτατισμού επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά σε μεγάλα κοστοβόρα και χρονοβόρα προγράμματα απόκτησης αεροπορικών και ναυτικών πλατφορμών επάνω σε ένα παρόμοιο μοτίβο με τα προγράμματα περασμένων δεκαετιών.

Αυτές οι πλατφόρμες με τα οπλικά συστήματα θα αργήσουν πολύ να είναι επιχειρησιακά διαθέσιμα για ποικίλους λόγους όπως π.χ. η μη διαθεσιμότητα ναυπηγείων έτοιμων να υποδεχτούν και να υλοποιήσουν τέτοια προγράμματα, αλλά και οι καθυστερήσεις στην παραγωγική λειτουργία της ΕΑΒ δημιουργούν κενά στην Άμυνα μας. Ταυτόχρονα ελάχιστες αναφορές ακούγονται για συστήματα κυβερνοπολέμου, ηλεκτρονικού πολέμου και γενικότερα καινοτομικά ρομποτικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας που θα μπορούσαν να αποδιοργανώσουν ή να επιφέρουν σύγχυση στις επιθετικές ενέργειες του αντιπάλου και συνεπακόλουθα στην διοίκηση και έλεγχο των επιχειρήσεων.

Επίσης ελάχιστα ακούγονται για χρησιμοποίηση παλαιότερων αλλά σοφών εμπειριών που αφορούν:

• το πυροβολικό βελτιωμένο με βλήματα νέας τεχνολογίας που δίδουν την δυνατότητα δραστικών πληγμάτων και στα σημεία εκκίνησης – συγκέντρωσης εχθρικών δυνάμεων αλλά και πέραν αυτών στην ενδοχώρα
• τον ναρκοπόλεμο με επιθετικά και αμυντικά σενάρια
• την χρήση μη επανδρωμένων αυτοκτονικών (καμικάζι) πλατφορμών σε ρόλο σύγχρονων πυρπολικών που σε συνδυασμό με τις πυραυλακάτους και χρήση USVs (Unmanned Surface Vehicle) ικανού μήκους και δυνατότητας να φέρουν ποικίλα οπλικά συστήματα (πυροβόλο, εκτοξευτή βλημάτων και τορπιλών) που θα εκκινούν από θέσεις απόκρυψης θα επιφέρουν πλήρη σύγχυση σε αποβατικούς σχηματισμούς εγγύς ή μακράν των νησιωτικών ακτών μας.

Aντιπρόσβαση/ Απαγόρευση Περιοχής (Anti Access /Area Denial – A2/AD

Η εφαρμογή της φιλοσοφίας A2/AD στο αρχιπέλαγος μπορεί να συμβάλει στην:

• αποτελεσματική άμυνα του χώρου
• άσκηση πίεσης στον επιτιθέμενο εγγύς των σημείων – βάσεων εξόρμησής του
• εφαρμογή ενός ποιο επιθετικού αμυντικού δόγματος (ενεργός αποτροπή)

Η υψηλή τεχνολογία έχει εμφυσήσει νέα ζωή σε παλαιές στρατηγικές ιδέες. Η εφαρμογή της φιλοσοφίας Α2/AD μπορεί να συντελέσει στην υλοποίηση δύο στόχων:

Πρώτος στόχος επιδίωξη ολοκληρωτικής απαγόρευσης εισόδου στις ζώνες αποκλεισμού επιδεικνύοντας την ικανότητα να κτυπήσει αποτελεσματικά σε όλη την απαγορευμένη ζώνη (no – go zone). Εάν η ηγεσία της εχθρικής δύναμης εκτιμήσει ότι θα πληρώσει βαρύ τίμημα εισερχόμενη στην απαγορευμένη ζώνη τότε μπορεί να αποφασίσει να απέχει από μια προσπάθεια διάσπασης της (επίδειξη δυνατότητας αποτροπής)

Δεύτερος στόχος οι άμυνες οι επιφορτισμένες με την άρνηση προσβασιμότητας πρέπει να έχουν την ικανότητα αναχαίτισης της απειλής αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά τον αντίπαλο που αψηφά τις δυνατότητες της άμυνας περιοχής κάνοντας αποδεκτό το οποιοδήποτε κόστος εισόδου σε αυτή. Η ικανότητα άμυνας περιοχής και ή άρνηση πρόσβασης Α2/AD μπορεί να βασίζεται σε:

• κατάλληλα πυραυλικά συστήματα Επιφανείας-Επιφανείας και Επιφανείας-Αέρος, στα οποία θα περιλαμβάνονται αντιπλοϊκοί πύραυλοι,
• ενισχυμένο πυροβολικό,
• πυραυλακάτους και ταχύπλοα μη επανδρωμένα σκάφη,
• υποβρύχια,
• επιθετική και αμυντική ναρκοθέτηση από σκάφη και ΑΦΝΣ (Αεροσκάφη Ναυτικής Συνεργασίας) – ΝΕ (Ναυτικών Επιχειρήσεων),
• συστήματα Ηλεκτρονικού πολέμου και συλλογής πληροφοριών.

Συμπερασματικά και με άλλα λόγια η άρνηση προσβασιμότητας εγκαθιστά ένα τύπο ενεργού άμυνας που με την βοήθεια της γεωμορφολογίας και του γεωγραφικού περιβάλλοντος παίζει ρόλο εξισορροπιστή για τον ασθενέστερο αντίπαλο δημιουργώντας προϋποθέσεις εξασθένησης – τριβής των δυνάμεων του επιτιθέμενου αντιπάλου, αποτροπής εκπλήρωσης των αντικειμενικών στόχων του και πιθανώς τελικής επικράτησης του αμυνόμενου.
Είναι μια μέθοδος άμυνας πολύ λογική και οικονομικά εφικτή για ασθενέστερους εμπλεκόμενους , η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μία αναθεώρηση του εξοπλιστικού προγράμματος με ταυτόχρονη απορρόφηση των τεχνολογικών εξελίξεων και καινοτομιών

Ιωάννης Κ. Γεωργιάδης
Αρχιπλοίαρχος Π.Ν. ε.α.

Συνιστώμενη βιβλιογραφία για όποιον επιθυμεί να εντρυφήσει βαθύτερα στο θέμα

• Ναυτική Επιθεώρηση τεύχος 616 (Σ34-39)
• Ναυτική Επιθεώρηση τεύχος 614 (Σ52-64)
• Δείτε όλες τις Ναυτικές Επιθεωρήσεις
• Α Brief Guide to MARITIME STRATEGY- James R. Holmes (USNI Press)
• Anti-Access Warfare. Countering A2/AD Strategies. – Sam J. Tangredi (USNI Press)

(*) Ο Bradford A. Lee (1) περιγράφει τέσσερις οικογένειες στρατηγικής, καθεμία από τις οποίες ενσωματώνει μια ξεχωριστή θεωρία νίκης. Πρώτον, μια στρατηγική άρνησης (denial) επιδιώκει να πείσει έναν αντίπαλο ότι είναι αδύνατο να επιτύχει τους στόχους του. Αντίθετα, μια στρατηγική επιβολής κόστους (cost imposition) επιδιώκει να πείσει την ηγεσία ενός αντιπάλου ότι θα ήταν ασύμφορο (αν και όχι αδύνατο) να επιτύχει τους επιθυμητούς στόχους του, επειδή το κόστος θα ήταν δυσανάλογα υψηλό. Μια τρίτη προσέγγιση είναι να επιτεθεί στη στρατηγική ενός αντιπάλου (attack a rival’s strategy) θέτοντας υπό αμφισβήτηση τις υποθέσεις που καθοδηγούν τη στρατηγική του και αναγκάζοντάς τον να επαναξιολογήσει. Η τέταρτη και τελευταία προσέγγιση του Lee είναι να εκμεταλλευτεί και να επηρεάσει φατρίες για να επιτεθεί στα πολιτικά συστήματα ενός ανταγωνιστή (attack a competitor’s political systems) για να επιτύχει ένα ευνοϊκό αποτέλεσμα.

(1) An accomplished scholar of foreign policy, military strategy, and international relations, Lee is Emeritus Philip A. Crowl Professor of Comparative Strategy at the U.S. Naval War College. As a scholar-in-residence at the Kluge Center he spent six months researching an ambitious book project examining the results and costs of American military intervention in the 20th century.