Η καθηγήτρια του Χαροκοπείου Αλέξανδρο Τραγάκη συζητά για το φλέγον θέμα με την Τέτα Τσετσέκου.
Το αρνητικό ρεκόρ που καταγράφεται κάθε χρόνο στις γεννήσεις οδηγεί σε άδεια θρανία και σε ανάγκη αλλαγής των ειδικοτήτων στα ελληνικά πανεπιστήμια.

Η Ελλάδα βιώνει μια πρωτοφανή δημογραφική κρίση, η οποία αλλάζει ριζικά την εκπαίδευση, την αγορά εργασίας και τις αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας.Ο συνεχώς μειούμενος αριθμός γεννήσεων έχει, ήδη περιορίσει τον μαθητικό πληθυσμό και απειλεί τις επόμενες γενιές φοιτητών και εργαζομένων. Την ίδια στιγμή, η υπερσυγκέντρωση του πληθυσμού στις μεγάλες πόλεις και η ερήμωση πολλών περιφερειακών περιοχών καθιστούν αναγκαίο έναν σοβαρό στρατηγικό σχεδιασμό τού εκπαιδευτικού και επαγγελματικού δικτύου, προτού η κρίση γίνει μη αναστρέψιμη.

Μαθητές με το κιάλι

Η δημογραφική κατάρρευση αποτυπώνεται και σε αριθμούς. Το 2013 οι γεννήσεις έπεσαν κάτω από το όριο των 100.000, ενώ από το 2022 καταγράφεται κάθε χρόνο νέο αρνητικό ρεκόρ. Από το 2000 έως το 2024, οι γεννήσεις έχουν μειωθεί πάνω από 44% σε πολλές περιοχές της χώρας. Η εικόνα είναι ιδιαίτερα ανησυχητική στη Δυτική Μακεδονία, όπου η Φλώρινα καταγράφει πτώση 59%, τα Γρεβενά 56% και η Κοζάνη 55%. Εκεί σημειώθηκαν και τα περισσότερα «λουκέτα» σε σχολεία.

68.000 περίπου είναι σήμερα οι ετήσιες γεννήσεις, καθώς ακολουθούν πτωτική πορεία από το 2012 και μετά, κάτι που θα φέρει κύμα μείωσης μαθητών στα Γυμνάσια, όπου αναμένεται να αγγίξει το 30%, ενώ στα Λύκεια η μείωση θα φτάσει το 32%

Το πρόβλημα δεν σταματά εδώ. Το αρνητικό κύμα αναμένεται να χτυπήσει Γυμνάσια και Λύκεια μέσα στην επόμενη δεκαετία, μειώνοντας τον αριθμό των μαθητών έως και κατά το ένα τρίτο, εφόσον δεν αλλάξει η πορεία των γεννήσεων.
Η καθηγήτρια Οικονομικής Δημογραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Αλεξάνδρα Τραγάκη, μας εξηγεί: «Ο αριθμός των μελλοντικών μαθητών του Γυμνασίου και του Λυκείου συνδέεται άμεσα με τις γεννήσεις 12-14 χρόνια πριν για το Γυμνάσιο και 15-17 χρόνια πριν για το Λύκειο. Το πρόβλημα είναι σήμερα πιο ορατό, καθώς εδώ και πολλά χρόνια μειώνεται ο αριθμός των παιδιών που αποκτά ένα ζευγάρι. Από το 2012 και μετά, οι γεννήσεις έχουν πέσει κάτω από τις 100.000 ετησίως και σήμερα φτάνουν περίπου τις 68.000. Η μείωση αυτή, περίπου 32%, αναμένεται να οδηγήσει σε ανάλογη μείωση των μαθητών του Λυκείου. Το πρώτο κύμα μείωσης θα φανεί στα Γυμνάσια, όπου θα αγγίζει το 30%. Στα Λύκεια η μείωση θα είναι κάπως μικρότερη, ενώ στα πανεπιστήμια το ποσοστό δεν μπορεί ακόμη να προβλεφθεί, καθώς επηρεάζεται από τη διαδικασία εισαγωγής και τις εναλλακτικές σπουδές».

Δεν κάνουν παιδιά!
Η Ελλάδα καταγράψει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με 1,3-1,4 παιδιά ανά γυναίκα, πολύ κάτω από το όριο αναπλήρωσης των 2,07 παιδιών.
Σχεδόν το 23% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών, ενώ το 2023 οι ηλικιωμένοι ήταν περίπου 1 εκατομμύριο περισσότεροι από τους νέους 0-14 ετών.
Παράλληλα, η ατεκνία αυξάνεται: Περίπου 1 στα 5 άτομα των γενεών του 1980 δεν αποκτά παιδιά. Αυτές οι βαθιές μεταβολές στη σύνθεση του πληθυσμού επηρεάζουν άμεσα τόσο την παραγωγικότητα όσο και τη διαθεσιμότητα εργατικού δυναμικού.

Η καθηγήτρια υπενθυμίζει ότι, το Λύκειο δεν είναι υποχρεωτικό, άρα η ήδη υπάρχουσα «διαρροή» μαθητών επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την εικόνα, ενώ η μετανάστευση -οικογένειες που φεύγουν ή έρχονται- επηρεάζει το σύστημα, αλλά όχι τόσο δραματικά όσο οι γεννήσεις.

Συνέπειες στις σπουδές

Η μείωση των μαθητών επηρεάζει αναπόφευκτα και τα πανεπιστήμια. Ο αριθμός των υποψηφίων συρρικνώνεται και ο προγραμματισμός των εισακτέων, αλλά και των ειδικοτήτων, χρειάζεται επαναχάραξη.
Η κοινωνία αλλάζει: Ο γηράσκων πληθυσμός αυξάνει τη ζήτηση για επαγγέλματα φροντίδας, ενώ η μείωση των μαθητών μειώνει την ανάγκη για εκπαιδευτικούς.
Όπως επισημαίνει η κυρία Τραγάκη: «Ο αριθμός των υποψηφίων θα μειωθεί τα επόμενα χρόνια . Πρέπει να επαναπροσδιοριστούν οι εισακτέοι και οι ειδικότητες που πραγματικά χρειάζεται η χώρα. Σήμερα το πανεπιστήμιο έχει γίνει σχεδόν η μοναδική μεταλυκειακή επιλογή, σε αντίθεση με προηγούμενες δεκαετίες όπου υπήρχαν περισσότερες επαγγελματικές διεξόδοι».

Ερήμωση περιοχών

Η υπερσυγκέντρωση του πληθυσμού στην Αττική και η ταυτόχρονη ερήμωση περιφερειακών περιοχών, όπως η Δυτική Μακεδονία, δημιουργούν σοβαρά προβλήματα. Η κυρία Τραγάκη προειδοποιεί: «Το κλείσιμο σχολείων στις περιφερειακές ενότητες είναι, ήδη, πραγματικότητα. Η δημογραφική συρρίκνωση σε κρίσιμες γεωγραφικές ζώνες δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί αποσπασματικά».

Η πρωτοφανής δημογραφική κρίση αφήνει πίσω της τον γερασμένο πληθυσμό της Ελλάδας, ο οποίος έχει ανάγκη από υπηρεσίες φροντίδας, οδηγώντας έτσι αυτόματα στην επαναχάραξη του επαγγελματικού προσανατολισμού όσων νέων παραμείνουν εδώ και δεν ακολουθήσουν το μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων που « δραπετεύει» στο εξωτερικό

Προτείνει τη δημιουργία περιφερειακών εκπαιδευτικών «hubs» με στοχευμένες ειδικότητες, βασισμένες στα πλεονεκτήματα κάθε περιοχής: Τεχνολογία, γεωργία, περιβάλλον. «Οι φοιτητές πρέπει να σπουδάζουν εκεί, να βρίσκουν δουλειά εκεί και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του τόπου», σημειώνει.
Το μοντέλο των περιφερειακών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα. Σύμφωνα με την καθηγήτρια του Χαροκοπείου, πολλοί φοιτητές κινούνται ως «τουρίστες», επιστρέφοντας μόνο για την εξεταστική περίοδο. Υποδομές που χρηματοδοτήθηκαν με εκατομμύρια κινδυνεύουν να απαξιωθούν, ενώ η επαγγελματική εκπαίδευση -με μεγάλη ζήτηση, αλλά ανεπαρκή κάλυψη-παραμένει υποτιμημένη.

«Αιμορραγία» προς το εξωτερικό

Η διαρροή επιστημόνων στο εξωτερικό και τα τεράστια κενά σε τομείς όπως η Ιατρική, καθιστούν το πρόβλημα ακόμη πιο οξύ. «Υπάρχει η τάση να αντιμετωπίζεται το πανεπιστημιακό πτυχίο ως απόλυτος στόχος. Το αποτέλεσμα είναι χιλιάδες νέοι να απογοητεύονται, είτε γιατί δεν βρίσκουν εργασία είτε γιατί το πτυχίο δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους. Η φυγή νέων στο εξωτερικό το αποδεικνύει. Ταυτόχρονα, η Ιατρική έχει ανάγκη από προσωπικό στη χώρα μας, αλλά οι νέοι γιατροί φεύγουν λόγω εξοντωτικών ωραρίων και χαμηλών αμοιβών» τονίζει η κυρία Τραγάκη.
Η καθηγήτρια επισημαίνει ότι, η ελληνική κοινωνία δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει πλήρως τη σοβαρότητα τού δημογραφικού προβλήματος. «Χρειάζεται να γίνει κατανοητό τι σημαίνουν αυτές οι αλλαγές για την καθημερινότητά μας, την κοινωνία και την οικονομία. Το ζητούμενο είναι τα περισσότερα χρόνια ζωής να είναι ποιοτικά, με καλή υγεία και αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης».
Η δημογραφική κρίση επηρεάζει το μέλλον της κοινωνίας. Αφορά την ποιότητα ζωής, την υγεία, την εργασία και την οικονομική ανάπτυξη. Με σχεδιασμό, η Ελλάδα μπορεί, να αναζωογονήσει περιοχές που εγκαταλείπονται και να εξασφαλίσει ένα βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές.

 

Πηγή: 1voice.gr

 

Διαβάστε επίσης:
α) «Δημογραφική μείωση: Το υπαρξιακό πρόβλημα της Ελλάδας» -Τι μέλλει να συμβεί; Τι μπορεί να γίνει; – Podcast με τον Β. Κοτζαμάνη και και την Αλεξάνδρα Τραγάκη
β) Τα Τρίκαλα… πρωτοπορούν στη δημογραφική κατάρρευση
γ) Δημογραφικές εξελίξεις και ανάπτυξη της υπαίθρου